مقالات و نوشتار های تحلیلی

نیاز به تغییر رویکرد در فاز طراحی به روش های مبتنی بر مفهوم اطلاعات ساخت (BIM)

نیازهای جدید صنعت ساخت و ساز ، باعث تبدیل این بازار به یکی از پیچیده­ترین و دشوار­ترین عرصه­های توسعه در عصر حاضر گشته است.

همانطور که میدانیم در دنیای امروزی روش­های زیادی برای عبور از مشکلات و انسداد صنعت ساخت و ساز تعریف و ارائه گردیده است ، اما نهایتا مفهوم (مدل اطلاعاتی ساخت) (BIM) به عنوان کارآمد­ترین مفهوم حال حاضر دنیا در حال پیشرفت و همچنین استفاده در سراسر دنیای متمدن امروزی می باشد.

در این نوشتار فرض بر آن است که خواننده با مفاهیم اولیه مفهوم BIMآشنا بوده و به همین دلیل در این خصوص توضیحی بیشتر ارائه نگردیده است.

به مانند روش سنتی، در پروژه­های مبتنی بر BIM(BIM-Based) ، تغییرات طرح با آنچه در ابتدای پروژه تعریف میگردد عملا اجتناب ناپذیر می باشد ، با این تفاوت که میتوان با رویکرد جدید BIMاین تغییرات را به نحو بسیار مطلوب و کارایی مدیریت نمود و تا حد زیادی از تاثیرات منفی آن نسبت به کل پروژه کاست.

شکل شماره 1: ادغام تمامی مدل ها در یک مدل واحد

ابزار های مبتنی بر مفهوم BIM، توانایی بسیار بالایی در مستند سازی (Documentation)داشته و در مقایسه با ابزارهای دو بعدی کمک رسان در طراحی  ((2D CADدر کل چرخه­ی حیات یک پروژه  بسیار کاراتر می باشند.

در خلال انجام اکثر پروژه های ساخت ، تغییرات در طرح منجر به تاخیر در زمان انجام پروژه ، افزایش هزینه ، کاهش شدید کیفیت و دیگر آثار منفی مستقیم و غیر مستقیم با پروژه می گردد. این تغییرات معمولا توسط کارفرما و به دلایل مختلفی اتفاق می افتد که میتوان به : ایده های جدید در طرح ، کاهش و یا افزایش بودجه پروژه و همچنین نداشتن تصور ذهنی دقیقی از پروژه در فاز طراحی اشاره نمود که همه­ی این موارد و موارد دیگر تغییر ، باعث اختلال در فرآیند ساخت و محصول نهایی میگردد.

به منظور فائق آمدن به محدودیت­های موجود در پروسه طراحی سنتی به شکل 2D,مدل اطلاعاتی ساخت)Building Information Modelling) به عنوان یک تکنولوژی و مفهوم به روز و کارآمد ، می تواند بسیاری از کمبودها و مشکلات را در فاز طراحی برطرف نماید. BIMبا پشتیبانی از گردش اطلاعاتی پیشرفته و ادغام تمامی اطلاعات در یک مجموعه و همچنین استفاده از ابزار­های شبیه­سازی و آنالیز، کمک بسیار شایانی به طراحان ، مشاوران ، سازندگان و همه­ی افراد دخیل در پروژه می­نماید.با استفاده از مفهوم BIM، بسیاری از پروسه­های طراحی به صورت کاملا هوشمند انجام شده و نیاز به نیروی انسانی را به حداقل می­رساند، از طرفی دیگر کارایی تیم طراحی و اجرایی و فرآیند های کنترلی و مانیتورینگ در چرخه حیات یک پروژه را نیز تقویت می­نماید.

شکل شماره 2: پیچیدگی دیسیپلین های مختلف در پروژه های امروزی

در مفهوم و پروسه BIM، هر یک از فاز های موجود در چرخه حیات یک پروژه، حاوی اطلاعاتی هستند که به منظور استفاده در آن مرحله و همچنین ارتباط با دیگر فازها مورد استفاده قرار می­گیرد. این فرآیند چیزی فرآتر از یک بانک اطلاعاتی صرف در مدل­های ایجاد شده توسط اپلیکیشن های مربوطه می­باشد.

ساختار اطلاعاتی یک طرح از اشیا منحصر به فرد (Objects) که می تواند دیوار ، ستون ، پنجره ، درب و ... تشکیل گردیده که هرکدام از آنها ویژگی های منحصر به فرد و جداگانه ی خود را داشته و در عین حال ارتباط آنها با دیگر المان­های ساختمان نیز کاملا مشخص و قابل فهم است. (شکل شماره 3)

شکل شماره 3: یک نمونه ورود اطلاعات برای یک المان 

می توان یکی از مهمترین فوائد به کارگیری مفهوم BIMرا "ساخت مجازی" یک پروژه و قرار دادن آن بر روی محل اجرای آن ( به صورت مجازی) و بررسی تمامی ابعاد مثبت و منفی و تاثیر آن بر همه­ی جوانب اجرایی دانست. در این روش، دیگر نیازی به پرداخت هزینه­های گزاف و سعی و خطا در دنیای واقعی نیست ، بلکه می توان تمام این فرآیند را در محیطی کاملا مجازی انجام داد.

شکل شماره 4: درک بهتر و دقیقتر از پروژه در حین ساخت

همانطور که در ابتدای این نوشتار نیز اشاره شد ، تغییرات کوچک یا بزرگ در همه ی فاز­های یک پروژه ار ابتدا تا انتهای آن شایع بوده و یا حتی شاید آن را اجتناب ناپذیر دانست. معماران ، طراحان و سازندگان در طول چرخه حیات یک پروژه با مشکلات و معماهای سختی روبرو میشوند که بایستی با تغییر دادن طرح بهترین راه حل را از لحاظ مختلف از جمله فنی ، اقتصادی ، زمانی و کیفیتی پیدا نمایند. بسیاری از تغییرات پروژه در زمان ساخت صورت می پذیرد و ریشه­ی بسیاری از درگیری­ها و اختلافات هزینه ای و زمانی بین سازندگان و کارفرمایان می باشد.

تغییرات در پروژه ریشه در بسیاری از مسائل دارد. به طور مثال می تواند به دلیل درخواست کارفرما برای اضافه کردن و یا حذف بخشی از طرح به هر دلیل باشد و یا اینکه سایت محل ساخت پروژه تغییر نماید که باعث تغییر در بسیاری از فرضیات اولیه و بنیادی طراحان و نهایتا ماهیت کلی طرح میگردد.

به طور کلی می توان دلایل عمده تغییرات را به صورت زیر دسته بندی نمود:

·         تغییراتی که به دلیل تصمیمات کارفرما انجام میپذیرد. این تصمیمات به دلیل تغییر وضعیت اقتصادی تامین کنندگان پروژه و همچنین نداشتن تصور صحیح و واقعی از اجرا شده ی پروژه می باشد.

·         تغییراتی که به دلیل خطای مشاورین و طراحان و منطبق نبودن نقشه ها و واقعیت موجود اتفاق می افتد.

·         تغییراتی که به دلیل اشتباهات پیمانکاران در حین اجرای پروژه باعث تغییر طرح می گردد.

·         نا کارآمدی و نقصان جزئیات پروژه و عدم تهیه دقیق آنها.

·         برداشت و فهم نادرست از طرح و پروژه.

با استفاده از فوائد مفهوم و تکنولوژی های مبتنی با BIMو همچنین به کارگیری آنها در فاز­های مختلف ساخت (طراحی تا اجرا ) می توان به حجم قابل توجهی از اثرات سوء ناشی از تغییرات فائق آمد.

امروزه استفاده از تکنولوژی BIMبه صورت گسترده در بسیاری از کشورهای جهان از جمله آمریکا ، انگلستان ، استرالیا ، سنگاپور ، هنگ کنک ، کشورهای اسکاندیناوی ، ژاپن و ... به صورت یک امر کاملا شناخته شده و کابردی در حال انجام است و بخش های خصوصی و دولتی با به کارگیری آن توانسته اند بخش قابل توجهی از بودجه های سالانه­ی خود را ذخیره نموده و همچنین کیفیت صنعت ساخت و ساز را به شکل فزاینده­ای بالا ببرند. از طرفی دیگر با استفاده از ابزار­های زیست محیطی و پایداری، اپلیکیشن­های همسو با BIM  توانسته­اند تا حد قابل قبولی صنعت ساخت و ساز را به پایداری هر چه بیشتر (Sustainability  ) نزدیک نموده و از آثار سوء صنعت ساختمان بر محیط زیست تا حد امکان کم نمایند.

نگارندگان این نوشتار آرزوی آن دارند که روزی با به کارگیری این مفهوم و ابزار­های مربوطه در ایران عزیزمان ، بتوان از حیف و میل منابع ملی و خدادادی و همچنین نگهداری هر چه بیشتر این ذخایر برای آیندگان این مرز و بوم حداکثر تلاش را انجام داد.

 نویسندگان:

سعید بنی هاشمی ، سعید خلیلی قمی 

منشر شده در نشریه عمران نامه  (شماره 5- زمستان 95) 

فایل PDF مقاله پیوست متن می باشد . برای دانلود ، وارد حساب کاربری خود شوید.

استفاده از مطالب، فقط با ذکر منبع مجاز است. حق پیگرد بر اساس قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان، محفوظ میباشد.

منشر شده در نشریه عمران نامه  (شماره 5- زمستان 95)